دندان‌های مولر (Molars) که به فارسی به آنها دندان‌های آسیاب بزرگ نیز گفته می‌شود، بخشی کلیدی از سیستم دندانی انسان و بسیاری از پستانداران هستند. این دندان‌ها در انتهای فک بالا و پایین قرار دارند و نقش اصلی آنها در فرآیند جویدن و آسیاب کردن غذا است. در این مقاله، به بررسی ساختار، انواع، عملکرد، مشکلات رایج و راهکارهای مراقبت از دندان‌های مولر می‌پردازیم.

ساختار دندان مولر
دندان‌های مولر به دلیل نقش مکانیکی در خرد کردن غذا، ساختاری پیچیده و مقاوم دارند:
– سطح جونده وسیع: سطح این دندان‌ها پهن است و دارای برجستگی‌هایی به نام کاسپ (Cusp) می‌باشد که به له کردن و آسیاب مواد غذایی کمک می‌کند.
– ریشه‌های متعدد: مولرهای بالایی معمولاً سه ریشه و مولرهای پایینی دو ریشه دارند تا فشار جویدن را تحمل کنند.
– مینای ضخیم: مینای دندان مولر به دلیل سایش زیاد، ضخیم‌تر از سایر دندان‌هاست.
– شیارها و فرورفتگی‌ها: سطح دندان مولر دارای شیارهای عمیقی است که ممکن است محل تجمع پلاک و باکتری باشد.

انواع دندان‌های مولر در انسان
در انسان‌ها، دندان‌های مولر به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

۱. مولرهای شیری (اولیه)
– کودکان ۸ تا ۱۲ دندان شیری مولر دارند که بین ۱۲ تا ۳۳ ماهگی رشد می‌کنند.
– این دندان‌ها پس از ۸تا۱۲ سالگی با دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند.

. مولرهای دائمی
– انسان‌ها ۱۲ دندان مولر دائمی دارند (۶ عدد در هر فک).
– مولر اول : درسن ۶ تا۷سالگی رشد می‌کنند. محل رویش آنها پشت آخرین دندان‌های مولر شیری است و چون بدون افتادن شیری ها در اثر رشد فک رویش میابند با دندان‌های شیری اشتباه گرفته می‌شوند.
-مولر دوم :درسن ۱۲ تا ۱۳ سالگی رشد می‌کند.
– مولر سوم (دندان عقل): معمولاً بین ۱۷ تا ۲۵ سالگی ظاهر می‌شوند. به دلیل کمبود فضای فک، ممکن است نهفته بمانند یا مشکلاتی مانند درد و عفونت ایجاد کنند.

نقش دندان‌های مولر در بدن
۱. آسیاب کردن غذا: مولرها با خرد کردن غذا به قطعات کوچک، فرآیند هضم را تسهیل می‌کنند.
۲. حفظ ساختار فک: این دندان‌ها از تحلیل استخوان فک جلوگیری کرده و ارتفاع طبیعی صورت را حفظ می‌کنند.
۳. توزیع فشار جویدن: مولرها فشار ناشی از جویدن را در فک پخش می‌کنند و از آسیب به سایر دندان‌ها جلوگیری می‌نمایند.

مشکلات رایج دندان‌های مولر
– پوسیدگی: شیارهای عمیق مولرها محل مناسبی برای تجمع پلاک و باکتری است که منجر به پوسیدگی می‌شود.
– عفونت و آبسه: پوسیدگی عمیق می‌تواند به پالپ (عصب دندان) نفوذ کرده و عفونت ایجاد کند.
– دندان عقل نهفته: رشد ناقص یا کج دندان عقل ممکن است به دندان‌های مجاور آسیب بزند یا باعث کیست شود.
– ترک خوردگی: فشار ناشی از جویدن مواد سخت (مانند یخ) می‌تواند باعث ترک خوردن دندان مولر شود.
– بیماری لثه: التهاب لثه (ژنژیویت) و بیماری پریودنتال در اطراف مولرها شایع است.

راهکارهای مراقبت از دندان‌های مولر
۱. مسواک زدن: از مسواک با موهای نرم استفاده کنید وحتما شبها قبل از خواب سطح جونده مولرها را با حرکات دایره‌ای تمیز کنید.
۲. استفاده از نخ دندان: برای حذف پلاک از بین دندان‌ها و زیر لثه، نخ دندان ضروری است. بهتر است شبها نخ دندان استفاده شود .
۳. شیارپوش (فیشور سیلانت): دندانپزشک می‌تواند شیارهای عمیق مولرها را با مواد مخصوص پر کند تا از پوسیدگی پیشگیری شود.
۴. معاینات منظم: مراجعه هر ۶ ماه به دندانپزشک برای تشخیص زودهنگام مشکلات ضروری است.
۵. تغذیه سالم: کاهش مصرف قند و اسیدو مواد غذایی چسبنده از پوسیدگی جلوگیری می‌کند.

درمان‌های دندانپزشکی مرتبط با مولرها
– پر کردن: در صورت پوسیدگی، دندان با مواد کامپوزیت یا آمالگام ترمیم می‌شود.
– عصب‌کشی: اگر عفونت به پالپ رسیده باشد، نیاز به درمان ریشه (روت کانال) است.
– کشیدن دندان: برای دندان عقل نهفته یا مولرهای شدیداً آسیب‌دیده انجام می‌شود.
– روکش: در صورت شکستگی یا ضعف ساختاری، روکش دندان از آن محافظت می‌کند.

 دندان‌های مولر در حیوانات
در پستانداران، شکل دندان‌های مولر با رژیم غذایی آنها سازگار است:
– گوشتخواران: مولرها تیز و برای برش گوشت طراحی شده‌اند (مانند گربه‌ها).
– گیاهخواران: مولرها پهن و صاف هستند تا گیاهان را آسیاب کنند (مانند گاوها).
– همه‌چیزخواران: ترکیبی از ویژگی‌های گوشتخواری و گیاهخواری را دارند (مانند انسان و خوک).

نتیجه‌گیری
دندان‌های مولر نقش حیاتی در سلامت گوارش و ساختار فک ایفا می‌کنند. مراقبت ناکافی از آنها می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند پوسیدگی، عفونت و حتی از دست دادن دندان شود. با رعایت بهداشت دهان، استفاده از روش‌های پیشگیرانه (مانند فیشور سیلانت) و مراجعه منظم به دندانپزشک، می‌توانید سلامت این دندان‌های مهم را تضمین کنید.